ΡΩΣΙΑ Η έρπουσα κρίση της καπιταλιστικής οικονομίας

Στην καπιταλιστική Ρωσία πολλαπλασιάζονται οι άστεγοι και οι εξαθλιωμένοι

Η ύφεση στη ρωσική οικονομία προκαλεί προβληματισμό στην άρχουσα τάξη και διαφωνίες στα κυβερνητικά κλιμάκιά της. Τα ρωσικά ΜΜΕ όλο και συχνότερα καταλήγουν στη διαπίστωση πως η πολιτική της κυβέρνησης, καθώς κι η ένταξη της χώρας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) «οργώνουν» το έδαφος για την ύφεση. Το βασικό ερώτημα που θέτει η άρχουσα τάξη είναι αν και πώς αυτή θα αποφευχθεί.

Τα στοιχεία δείχνουν πως από την αρχή της χρονιάς αυξήθηκαν τα προβλήματα στην οικονομία. Οι δυσκολίες έρχονται η μια μετά την άλλη: σταμάτησε η αύξηση της παραγωγής, οι επιχειρήσεις ζητούν πιο φθηνά δάνεια, ενώ αυξάνονται οι διαφωνίες στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης για το λεγόμενο «μείγμα» της διαχείρισης. Τα οικονομικά ζητήματα βρίσκονται στη γραμμή του μετώπου μεταξύ διαφορετικών παρατάξεων της ρωσικής άρχουσας τάξης, που εκφράζουν και διαφορετικές ομάδες επιχειρηματιών. Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ, που ακολουθεί πολιτική περιοριστική, φέρεται να έρχεται σε αντιπαράθεση με ανθρώπους του στενού κύκλου του Προέδρου Βλαντιμήρ Πούτιν, όπου ισχυρότερος είναι ο Ιγκορ Σέτσιν, πρόεδρος της κρατικής εταιρίας υδρογονανθράκων «Rosneft».

Μια σχετική κάμψη στις τιμές των πρώτων υλών το Φλεβάρη οδήγησε σε νέα ένταση στο εσωτερικό των κυβερνητικών επιτελείων. Μειώνονται τα κέρδη από τις εξαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου, μετάλλων. Το ποσοστό του κέρδους των εταιρειών πρώτων υλών μειώθηκε από το 50% το 2007 στο 15% το 2011-2012. Σ' αυτές τις συνθήκες οι μεγάλες ρωσικές επιχειρήσεις ζητούν να μειωθεί το κόστος της πίστωσης, εκτιμώντας πως χωρίς αυτό είναι αδύνατον να γίνει αύξηση της κατανάλωσης. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Μεντβέντεφ δε βιάζεται να παραδεχτεί πως η κατάσταση της ρωσικής οικονομίας μπορεί να μπει σε νέα φάση, και πιστεύει πως μπορεί ακόμη στη χώρα να προσελκυστούν ξένες επενδύσεις, μέσω των οποίων να καλυτερεύσουν οι ρυθμοί της καπιταλιστικής ανάπτυξης στη χώρα.

Ο διεθνής «παρανομαστής» της καπιταλιστικής κρίσης

Από διαδήλωση της περιόδου του 1998, τότε που ο Γιεβγκένι Πριμακόφ, πρώην στέλεχος του ΚΚΣΕ, που μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού τέθηκε επικεφαλής της προσπάθειας να «ξελασπώσει» το αστικό σύστημα ως πρωθυπουργός στην κυβέρνηση «λαϊκής εμπιστοσύνης».

Εννοείται πως η οικονομική κρίση στην ΕΕ, στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία, επηρεάζει αρνητικά και τη Ρωσία, που είναι ένας μεγάλος εξαγωγέας ενέργειας κι άλλων πρώτων υλών. Η επιδίωξη «στροφής» των ρωσικών εξαγωγών προς την Κίνα δεν μπορεί να γενικευτεί, ούτε σώζει προς το παρόν την κατάσταση.

Η ένταξη της χώρας στον ΠΟΕ δυσκολεύει τα πράγματα. Ετσι, η μείωση της τιμής του χοιρινού κρέατος ήδη οδήγησε σε απώλειες για τους ντόπιους παραγωγούς. Επαναλαμβάνεται το ουκρανικό σενάριο: η απόρριψη του προστατευτισμού δημιουργεί προϋποθέσεις για ταχεία καταστροφή συγκεκριμένων ντόπιων βιομηχανιών.

Αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις

Η πρόταση για νέα μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος προκαλεί φόβο στους εργαζόμενους. Πίσω από την «καινοτομία» του νέου τύπου υπολογισμού σύνταξης κρύβεται η επιδίωξη της κυβέρνησης να διαλύσει το κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα και να αυξήσει τα όρια συνταξιοδότησης.

Ηδη βαθαίνει η εμπορευματοποίηση του δημόσιου τομέα, της Υγείας, της Παιδείας, της Επιστήμης. Οι κυβερνητικές αρχές της Ρωσίας επαναλαμβάνουν την ευρωπαϊκή πολιτική σκληρής λιτότητας.

Πούτιν: «Νέα ανησυχητικά σημάδια», αλλά κι ελπίδα ανάκαμψης

Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης που πραγματοποιήθηκε τη βδομάδα που μας πέρασε (22/4) στο Σότσι, δήλωσε πως η οικονομική κατάσταση στη Ρωσία είναι ανησυχητική. Οπως ανέφερε ο Πούτιν, το ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2012 αυξήθηκε κατά 4,8%, το τέταρτο τρίμηνο του 2012 κατά 2,1%, ενώ το ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2013 αυξήθηκε κατά 1,1%. «Σαν αποτέλεσμα το υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης αναθεώρησε την πρόβλεψη για την ανάπτυξη της οικονομίας το 2013, υποβαθμίζοντάς την έως 2,4%, ενώ οι τιμές πώλησης της ενέργειας παραμένουν υψηλές», διαπίστωσε ο Πούτιν και τόνισε πως «το 2,4% είναι λιγότερο από την αύξηση της παγκόσμιας οικονομίας».

Να σημειωθεί πως το ενεργειακό μεγαθήριο της «Gazprom» μόνο μέσα στο 2012 έχασε το 30% της αξίας των μετοχών της.

Αν και μίλησε για τα «ανησυχητικά σημάδια», ο Πούτιν, ωστόσο, ισχυρίστηκε πως η ρωσική οικονομία έχει «επαρκές περιθώριο ασφαλείας». «Παρά την αυξημένη αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές, οι τιμές του πετρελαίου και άλλων βασικών πρώτων υλών παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Η Ρωσία έχει σημαντικά αποθέματα χρυσού, τα εφεδρικά αποθέματα δημιουργούν μια αξιόπιστη προστασία. Και είναι εξίσου σημαντικό ότι τα πραγματικά εισοδήματα του πληθυσμού δε μειώνονται, αλλά συνεχίζουν να αυξάνονται σταδιακά», σημείωσε ο Ρώσος Πρόεδρος.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Πούτιν, για την αύξηση της ρωσικής οικονομίας χρειάζονται όχι μόνο δημοσιονομικά μέτρα. Η έλλειψη μεταφορικών και ενεργειακών υποδομών είναι ένα σοβαρό εμπόδιο για την περαιτέρω οικονομική «ανάπτυξη» κι η κυβέρνηση πρέπει να λάβει μέτρα σ' αυτήν την κατεύθυνση.

Στην πολύωρη συνέντευξη που παραχώρηση στις 25/4 ο Β. Πούτιν παραδέχτηκε δημόσια τις διαφωνίες που υπάρχουν στο εσωτερικό της κυβέρνησης, σχετικά με τη «σκληρή» ή πιο «χαλαρή» δημοσιονομική πολιτική.

Πώς μπορεί να αποφύγει την ύφεση η ρωσική οικονομία;

Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση προκάλεσε διάσπαση στο στρατόπεδο της άρχουσας τάξης. Οι μεν προσπαθούν να χρησιμοποιούν τις συνταγές της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την προσέλκυση επενδυτών, ακόμη και αν θα χρειαστεί να περικοπούν παραπέρα τα εισοδήματα του πληθυσμού. Οι δε ψάχνουν τρόπο να ριχτεί χρήμα στην αγορά, να διεγείρουν την αγοραστική δυνατότητα, παίρνοντας το ρίσκο της εκτίναξης του δημόσιου χρέους και του πληθωρισμού.

Κανένας όμως κι από τους δύο δρόμους διαχείρισης, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα σε ΕΕ και ΗΠΑ δεν μπορεί να εγγυηθεί πως θα αποτραπεί η απειλή της ύφεσης της ρωσικής οικονομίας. Και στη Ρωσία η καπιταλιστική κρίση είναι ενδογενής και η ρίζα της βρίσκεται στην αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, στην αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας και στην ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της από τους καπιταλιστές.

Ισχυρές αυταπάτες «κεντροαριστερής» διαχείρισης

Η πτώση των ρυθμών ανάπτυξης της ρωσικής οικονομίας βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης που έγινε στο ρωσικό Κοινοβούλιο. Ο Πρόεδρος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ) Γκενάντι Ζιουγκάνοφ, εκτίμησε πως η Ρωσία βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με ένα νέο «κύμα» κρίσης, που έρχεται στο φόντο της ένταξης της Ρωσίας στον ΠΟΕ, που έχει σημαντικές αρνητικές συνέπειες σε μια σειρά σημαντικούς κλάδους της ρωσικής οικονομίας. Ο Πρόεδρος του ΚΚΡΟ εκτίμησε πως πρόκειται για το αποτέλεσμα ενός «γκανγκστερικού, επιθετικού, κερδοσκοπικού καπιταλισμού, φιλελεύθερης ροπής, που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια» στη Ρωσία. Ταυτόχρονα, έσπειρε αυταπάτες πως «μια νέα κυβερνητική ομάδα, με νέα πολιτική και στρατηγική», μια «κεντροαριστερή κυβέρνηση, εθνικών συμφερόντων και λαϊκής εμπιστοσύνης», θα μπορέσει να βγάλει τη Ρωσία από την επερχόμενη οικονομική κρίση.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ΚΚΡΟ τάσσεται ανοιχτά υπέρ της συγκρότησης «κεντροαριστερής κυβέρνησης», ενώ στο παρελθόν η αστική τάξη της Ρωσίας είχε χρησιμοποιήσει μια τέτοια «κεντροαριστερή» κυβέρνηση (και με στελέχη του ΚΚΡΟ), για να βγάλει τη χώρα από την καπιταλιστική κρίση, μεταφέροντας τα βάρη της κρίσης στους εργαζόμενους. Εκείνη η κεντροαριστερή κυβέρνηση των Πριμακόφ - Μασλιουκόφ (Σεπτέμβρης 1998 - Μάης 1999), όσο κι η σημερινή τοποθέτηση του ΚΚΡΟ για συγκρότηση ανάλογης κυβέρνησης, έχει δεχτεί τη σφοδρή κριτική του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (ΚΕΚΡ), που θεωρεί πως οι κομμουνιστές ακυρώνουν τον λόγο ύπαρξής τους, όταν συμμετέχουν στις προσπάθειες διάσωσης του καπιταλισμού και μάλιστα από κυβερνητικές θέσεις.

Ι.Π.-Ε.Β.