ΙΡΑΝ - ΣΥΡΙΑ Απειλές και επικίνδυνοι διαγκωνισμοί

Το νέο αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και η κατάσταση στη Συρία καταγράφουν τον πόλεμο συμφερόντων σε μια σημαντική γεωστρατηγικά περιοχή

Από τις πρόσφατες συνομιλίες στη Μόσχα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Χωρίς πρόοδο αλλά και χωρίς κατάρρευση ολοκληρώθηκε ο τρίτος γύρος επαφών για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές της εβδομάδας, στη ρωσική πρωτεύουσα μεταξύ της αντιπροσωπείας της ομάδας των «6» (χώρες μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας -ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία, Κίνα- και Γερμανία) με επικεφαλής την εκπρόσωπο της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, Κάθριν Αστον, και την Τεχεράνη, με επικεφαλής της αντιπροσωπείας της τον διαπραγματευτή Σαγιάντ Τζαλίλ. Το προδιαγραφόμενο αδιέξοδο έγινε προσπάθεια, τη δεύτερη ημέρα, να αποτραπεί, με τη ρωσική διπλωματία να εμπλέκεται σε μια σειρά έκτακτων συναντήσεων αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Η συνάντηση της Μόσχας είναι η τρίτη κατά σειρά από τα μέσα Απρίλη, οπότε μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα απραξίας, οι διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αναθερμάνθηκαν. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, που προέρχονται κυρίως από διπλωματικές διαρροές εκατέρωθεν και λιγότερο από ό,τι υπονοείται στις επίσημες συνήθως σιβυλλικές δηλώσεις, στις, μέχρι στιγμής, συναντήσεις (τον Απρίλη στην Τουρκία, το Μάη στο Ιράκ και τώρα στη Ρωσία), αυτό στο οποίο κατέληξαν οι συνομιλητές είναι αυτό που ήταν, μάλλον γνωστό, εκ των προτέρων: Στην αναγκαιότητα μιας ειρηνικής και διπλωματικής λύσης.

Επί του πρακτέου, το μόνο που έχει αλλάξει ανάμεσα στις συναντήσεις αυτές είναι το ότι η κάθε πλευρά σταδιακά προέταξε τους όρους εκείνους που θεωρεί σημαντικότερους, πιέζοντας την άλλη πλευρά να τους δεχτεί και προσφέροντας ανταλλάγματα. Με βάση τις προαναφερόμενες πηγές πληροφοριών, η ιρανική αντιπροσωπεία θέτει ως όρο για την επίτευξη οποιουδήποτε βήματος προόδου την αναγνώριση του καθ' όλα νόμιμου δικαιώματός της να παράγει πυρηνική ενέργεια, για ειρηνικούς σκοπούς όπως υποστηρίζει. Επίσης, η ιρανική αντιπροσωπεία θέτει σαφώς αίτημα ακύρωσης των επερχόμενων κυρώσεων που έχουν προγραμματιστεί να τεθούν σε εφαρμογή από την 1η Ιούλη στις πετρελαϊκές της εξαγωγές και σταδιακή άρση όσων μέτρων έχουν, ήδη, επιβληθεί σε βάρος της. Οπως σχεδόν ανοιχτά διέρρεαν Ιρανοί διπλωμάτες, αν γίνονταν αποδεκτά τα δύο αυτά σημεία, «όλη η διαπραγμάτευση θα κυλούσε πολύ πιο γρήγορα και εύκολα».

Δηλώνοντας, ήδη, έτοιμη για «ευρεία συμφωνία πραγματοποίησης επιθεωρήσεων από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας» μετά και από την επίσκεψη του επικεφαλής της Επιτροπής, Γιουκίγια Αμάνο, στην Τεχεράνη, η ιρανική ηγεσία «πετάει» το μπαλάκι στους συνομιλητές της καθιστώντας σαφές ότι δεν μπορεί να της ζητιέται να κάνει βήματα υποχώρησης χωρίς κανένα απολύτως αντάλλαγμα από την άλλη πλευρά. Πόσο μάλλον, όταν ο ίδιος ο πρόεδρος Αχμαντινετζάντ τόνιζε ότι εφόσον διασφαλιστεί η προμήθεια πυρηνικού καυσίμου, έτσι ώστε τα πυρηνικά εργοστάσια να λειτουργούν κανονικά και να παράγουν ενέργεια και ραδιενεργά ισότοπα για ιατρικούς σκοπούς, η Τεχεράνη δεν θα είχε πρόβλημα, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας, να συναινέσει στον εμπλουτισμό ουρανίου μόνο στο επίπεδο το πολύ του 5%, το οποίο αποδεδειγμένα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκοπούς.

Η εμπλοκή φάνηκε εξαρχής ότι έγκειται στη σειρά με την οποία θα γίνουν αυτά τα «βήματα» εκατέρωθεν. Η ομάδα των «6», στους κόλπους της οποίας τα σημεία συνεννόησης δεν είναι και τόσο ευδιάκριτα, με δεδομένη τη «σκληρή» στάση των ΗΠΑ, Γαλλίας, Βρετανίας και τη -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- αντίθεση των Ρωσίας και Κίνας να ασκηθούν ασφυκτικές πιέσεις προς το Ιράν, φέρεται να πιέζει πρώτα να σταματήσει άμεσα η διαδικασία εμπλουτισμού ουρανίου με αντάλλαγμα την προμήθεια και ιατρικών ισοτόπων αλλά και έτοιμου πυρηνικού καυσίμου και μετά, εφόσον ολοκληρωθούν και οι επιθεωρήσεις κλπ, να εξεταστούν οι κυρώσεις.

Η διαφωνία μεταξύ των δύο πλευρών δεν είναι «τεχνικής» φύσης, δηλαδή ποια κίνηση θα γίνει πρώτα και ποια θα ακολουθήσει, πρόκειται για διαφωνία επί της ουσίας. Οι μεν απαιτούν, ως ένα βαθμό, από την ιρανική ηγεσία και να εμπιστευτεί το «κλειδί» της λειτουργίας του πυρηνικού της προγράμματος στις εισαγωγές των απαραίτητων υλικών, και να εισπράξει ως αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων σε δεύτερο χρόνο. Είναι λογικό, από την άλλη, η ιρανική ηγεσία να επιμένει σε μια «βήμα το βήμα» προσέγγιση που δεν θα την αφήσει επί ξύλου κρεμάμενη ως προς το πυρηνικό της πρόγραμμα.

Πολυετές σίριαλ πολλών επιπέδων

Το μετέωρο σημείο στο οποίο βρίσκονται οι επαφές μεταξύ της ομάδας των «6» και του Ιράν μετά την αδιέξοδη συνάντηση της Μόσχας μοιάζει με επανάληψη σκηνών από τα παλιά. Είναι η πολλοστή φορά που το όλο ζήτημα βρίσκεται σε εξαιρετικά εύθραυστη ισορροπία, και που γίνεται σαφές ότι η περαιτέρω πορεία του εξαρτάται λίγο από το τι γίνεται στην αίθουσα συνομιλιών και περισσότερο από άλλους παράγοντες.

Ενας υπόγειος πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ Ιράν και ορισμένων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον οποίο περιλαμβάνονται δολοφονίες Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων, ηλεκτρονικές επιθέσεις στο σύστημα λειτουργίας των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων και καταγγελίες για επιθέσεις ή σχεδιασμό επιθέσεων κατά κυρίως ισραηλινών συμφερόντων σε τρίτες χώρες (Αζερμπαϊτζάν, Ινδία κλπ) που αποδόθηκαν στις ιρανικές μυστικές υπηρεσίες. Μόλις πριν από λίγες μέρες, η αμερικανική εφημερίδα «Ουάσιγκτον Ποστ» φιλοξένησε δημοσίευμα όπου επιβεβαίωνε τις καταγγελίες της ρωσικής εταιρείας αντιμετώπισης ηλεκτρονικών ιών «Κασπέρσκι», στο οποίο αναφερόταν σαφώς ότι οι δύο ηλεκτρονικοί ιοί που τα τελευταία χρόνια έπληξαν κυρίως το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα -το «Stuxnet» και το «Flame»- αποτελούν κατασκεύασμα αμερικανικών και ισραηλινών υπηρεσιών.

Τις διαπραγματεύσεις επηρεάζουν σημαντικά και οι γενικότερες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, πριν ήδη από την αμερικανική επίθεση στο Αφγανιστάν και την εισβολή στο Ιράκ στη συνέχεια. Μετά από τόσα χρόνια αναμόχλευσης έχει γίνει πλέον σαφές και στους πλέον αφελείς ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αποτελεί το πρόσχημα διά μέσου του οποίου είτε ασκούνται ιμπεριαλιστικές πιέσεις στην Τεχεράνη, είτε εκφράζονται ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις και διαφωνίες, που προφανώς καμία σχέση δεν έχουν με αυτό καθ' αυτό το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.

Η κοροϊδία της δήθεν ανησυχίας για τις τύχες των λαών της περιοχής από το ενδεχόμενο το Ιράν ν' αποκτήσει πυρηνικό όπλο, δεν μπορεί να πείθει τον οποιονδήποτε. Πόσο μάλλον όταν διατυπώνεται από κατόχους πυρηνικών οπλοστασίων, τα οποία ουδέποτε ελέγχθηκαν με την ενδελέχεια που απαιτείται σήμερα από το Ιράν, ασχέτως αν μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρο τον πλανήτη, οι οποίοι ταυτόχρονα «κάνουν τα στραβά μάτια» απέναντι σε άλλους κατόχους πυρηνικών όπλων, όπως το Πακιστάν, η Ινδία ή ακόμη και το Ισραήλ!

Η αλήθεια πίσω από τη διπλωματία

Το «πολεμικό» κλίμα που καλλιεργείται στην ευρύτερη περιοχή της λεγόμενης Ευρασίας εδώ και πολλά χρόνια, με πρόσχημα τη μία φορά τους Ταλιμπάν, την άλλη τον Σαντάμ Χουσεΐν, τώρα το συριακό καθεστώς και διαχρονικά το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, είναι προφανές, πλέον, και στον πλέον αφελή ότι σχετίζεται με τον ενεργειακό πλούτο και τη γεωστρατηγική θέση της περιοχής και καθόλου με τις δήθεν «ανθρωπιστικές» ανησυχίες των ιμπεριαλιστικών και περιφερειακών δυνάμεων. Το Ιράν βρίσκεται στο επίκεντρο των διαγκωνισμών αυτών καθώς είναι μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή ενέργειας παγκοσμίως (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), ενώ παράλληλα βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Ασίας και της Ευρώπης, σε μια θέση από την οποία και μπορεί να εποπτεύει την ευρύτερη περιοχή του Περσικού Κόλπου αλλά και από την οποία περνούν οι κυριότεροι και πιο συμφέροντες (λόγω μικρότερης απόστασης) αγωγοί ενέργειας.

Οποιος ελέγξει τους δρόμους και τις πηγές ενέργειας, ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού Κόλπου, θα μπορέσει να διατηρήσει την ισχύ του και να αποτρέψει την περαιτέρω ενίσχυση αναδυόμενων δυνάμεων,όπως, π.χ., η Κίνα ή η Ινδία, ή να περιορίσει την επέκταση της επιρροής άλλων, όπως η Ρωσία. Εξ ου και οι έντονες ρωσο-κινεζικές αντιδράσεις, προς στιγμήν, απέναντι στην οποιαδήποτε περαιτέρω πίεση είτε προς Ιράν είτε προς Συρία, που θεωρείται «μαλακό υπογάστριο» του Ιράν και κομβικής σημασίας για «ιμπεριαλιστική περικύκλωσή» του.

Οσο κλιμακώνεται η πίεση προς τη Συρία, τόσο θα αντανακλάται και στο Ιράν. Και όσο περισσότερο πιέζεται το Ιράν από ιμπεριαλιστικές κυρώσεις, αλλά και από περιφερειακές απειλές, όπως π.χ. η προοπτική ένωσης της Σ. Αραβίας με το Μπαχρέιν, τόσο δεν αποκλείεται διόλου να αξιοποιήσει όσα ερείσματα έχει ως αναδυόμενη δύναμη για να διασφαλίσει τη θέση του και τα συμφέροντά του (από τους σιιτικούς πληθυσμούς στο Μπαχρέιν και τη Σ. Αραβία ή ακόμη και στο Λίβανο, μέχρι τη διεκδίκηση των νήσων που διεκδικούν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στον Περσικό Κόλπο). Αυτήν την, ήδη, εκρηκτική κατάσταση οξύνουν οι κλιμακούμενες απειλές για μονομερές πλήγμα κατά του Ιράν από την ισραηλινή ηγεσία, η οποία επίσης επιδιώκει να εδραιώσει το ρόλο της ως ισχυρή δύναμη με ιμπεριαλιστικές βλέψεις στην περιοχή.

Η προοπτική γενικευμένης σύρραξης, είτε μεταξύ χωρών της περιοχής, είτε μεταξύ των υπαρχόντων συμμαχικών σχημάτων, είτε μεταξύ νέων που θα φτιαχτούν στην πορεία, είτε ιμπεριαλιστικής επέμβασης κατά του Ιράν δεν μπορεί να αποκλείεται. Αυτό που διαδραματίζεται εδώ και χρόνια με το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, που εξελίσσεται όλους τους τελευταίους μήνες, με άλλη μορφή, στη Συρία, και πριν από αυτήν, στο Ιράκ, ακόμη και σήμερα στο Αφγανιστάν, και κατ' επέκταση ό,τι έγινε και στη Λιβύη, θα μπορούσε κανείς να πει ότι πρόκειται για μια εκτεταμένη και ευρεία «παρτίδα» πάνω στη ενεργειακή «σκακιέρα» της Ευρασίας, όπως έλεγε ο Σμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, στην οποία ιμπεριαλιστικές δυνάμεις συγκρούονται για επιρροή, έλεγχο, κέρδη και συμφέροντα με το αίμα των λαών της περιοχής.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ